Venezuela Seçimleri Üzerine

Prensa Miraflores/Flickr (Creative Commons 2.0)

Bugün Venezuela'da seçimler var.

Seçimin sonucu ne olursa olsun ülkenin artan ekonomik sorunları ve kutuplaşmasınına bir çözüm yolu sağlayabileceği düşünülmüyor.

Geçen sene gerçekleşen referandum sürecinde BBC Türkçeden İrem Köker'in haberinde ele alındığı gibi "Seçim öncesi muhalefet boykot, grev ve eylem çağrısı yapmıştı. Ülke genelinde iki günlük genel grev düzenlendikten sonra Cuma günü de büyük protestolar gerçekleşti. Pazar günü ise muhalefet boykot çağrısına uyarak, sandık başına gitmedi."

Referandum sonrası birçok kişinin hayatını kaybettiği protesto gösterileri gerçekleşmişti.

Ayrıca ABD, Kolombiya ve Meksika, sonuçları tanımadığını ilan etmişti.

Bu seçim öncesi de Latin Amerika'daki bazı aktörlerden Maduro karşıtı mesajlar geliyor.

Şili'nin devlet başkanı Sebastián Piñera, Maduro hakkında""güç için nasıl bu kadar hırslı olabilir" tweeti attı ve "Venezuela da özgür seçimlerin olmayacağını" söyledi.

Diğer yandan da Maduro rejiminin yeni destekçilerinden biri Türkiye. Erdoğan, seçimler öncesinde Devlet Başkanı Maduro'ya başarılar dilerken Maduro da "Türkiye'deki 24 Haziran seçimlerinin Venezuela için tarihi bir gün" dedi.

Tüm bu dinamikleri ve süreci anlamak için Uluslararası Kriz Grubu'nun Venezuella’daki yazarlarından Phil Gunson'ın seçim öncesi yayınladığı yazısının bir kısmını Türkçe'ye çevirdik.

---

Maduro’nun ana rakibi Chavez’in eski müttefiki

Merkez-sol Avanzada Progresista partisinin lideri Henri Falcón, Maduro’nun ana rakibi. (Falcon, Şubat 2018’de Sosyalizm Hareketi’nin adayı olarak seçim yarışına girdiğini duyurmuştu) Falcón bir zamanlar Chavez’in müttefikiydi. Aynı zamanda boykot çağrısı yapan Demokratik Birlik Masası(MUD) ile ilişiğini kesti. Diğer ana aday Javier Bertucci ise protestan bir rahip ve hiçbir politik geçmişi yok. İlk yayınlanan anketler Falcón’un yarışı önde götürdüğünü ileri sürerken nitekim son zamanlarda Bertucci, Falcón’a olan desteği kemirir oldu. Başkan Maduro ise seçmenlerin dörtte birinin desteğinin tadını çıkarıyor.

(Evrensel'in haberine göre Maduro ise dolarizasyon teklifi nedeniyle Falcon’u ABD iş birlikçisi olmakla suçluyor ve ona “FalTrump” diye hitap ediyor.)

Seçim kurulu (CNE), mahkemeler ve ordu dahil olmak üzere Maduro’nun anahtar kurumlar üzerinde kontrolüne ek olarak kampanya finansmanındaki devasa eşitsizlik- göreve geldiğinden itibaren ekonomi çökmüş olsa da- onu adeta yenilmez kılıyor.

Yüz binlerle ifade edilebilecek sayıda Venezuelalı, aşırı enflasyon(şuan yüzde 13 bin oranında ifade edilebilecek düzeyde gerçekleşiyor) ve gıdanın,ilacın ve nakdin kıtlığı gibi sebepler başta olmak üzere ülkeden kaçıyor.

Venezuela’daki seçimler on yıldan çok daha uzun bir süre boyunca, hükümet adayları leyhine ve seçim kurulu(CNE) tarafından cezalandırılmayan kampanya ihlalleri ile raydan çıkmış durumda.

Bu ihlaller çoğunlukla personel, taşıtlar, binalar ve kamu fonları dahil olmak üzere devlet kaynaklarının kampanya için kullanımını ve ezici bir oransızlıktaki medya desteğini içeriyor.

Bölünmüş bir Muhalefet

Bu seçimde iki en popüler muhalefet lideri, Henrique Capriles'in ve Leopoldo López’in ise aday olması engellendi. Seçim kurulu (CNE) Capriles ve López’in de partileri ve hatta muhalif MUD ittifakı da dahil olmak üzere pek çok partinin katılımını iptal etti. Hükümet seçimleri öne alarak muhalefetin ön-seçime zamanının kalmamasını garantiledi.

Üstelik erken seçim, seçilen başkanın göreve başlamadan önce sekiz ay beklemesi anlamına geliyor. Çok ihtimal dışı görünen bir muhalifin yenmesi durumundaysa, hükümetin başkanlık makamından birtakım güçleri almak gibi- şuanki Ulusal Kurucu Meclis vasıtasıysa- yönetmelikleri değiştirmek için yeterince zamanı olacak.

Geçen yıl muhalefetin boykot ettiği seçimlerde seçilen bu zümre (Ulusal Kurucu Meclis) özellikle hükümet yanlısı şahıslardan oluşuyor. Pratik amaçlar için muhalefet kontrolündeki parlamentonun yerine geçmiş durumda. Hükümetin başkanlık da dahil olmak üzere her kolu üzerinde bu zümrenin yetkisi olduğu kabul ediliyor.

Venezuelalı seçim denetimcileri muhalefetin büyük bir kısmı da dahil olmak üzere şartların bu sefer önemli oranda daha kötü olduğunu dile getiriyor.

Söz gelimi, elektronik seçim sistemi- muhalefetçe ince eleyip sık dokunmuş bir dizi denetime tabi- önceden oy sayımının usulüne uygun yapılmasını garantiliyordu. Geçtiğimiz Ekim ayının valilik seçimlerinde, her nasılsa, muhalefet oy sayımının bir eyalette değiştirildiğine dair belgelenmiş kanıt ortaya koydu. Seçim kurulu şikayete cevap veremedi. Seçim makinelerini tedarik eden Smartmatic isimli özel şirketse seçim kurulunun, Kurucu Meclis seçimlerinde sonucu şişirdiğini-bir milyonun üstünde oyla- iddia ederek sahneden çekildi. Bunlara ek olarak, Kurucu Meclis’te ant içmeyi reddedince muhalif bir seçilmiş valinin resmi olarak göreve başlaması engellendi. (Falcón da kazandığı durumda bu şarttı reddedeceğini söyledi)

Erken Seçimlerin Mantığı

Hükümet 12 haftadan kısa bir süre kalmışken seçim tarihini ilan ederek, sürecin saygınlığını güvenceye almak niyetli, bütün seçim öncesi kontrollerin ve denetimlerin gerçekleşmesi için de zamanın kalmamasını garantiledi.

Bu son süreçte güncellemesi neredeyse gizli bir şekilde gerçekleşen seçmen listesiyse 2007’den beri denetlenmedi. Ülkesini terk eden yüz binlerce Venezuallalı katı yönetmelikler ve yollarına engel döşeyen konsolosluk çalışanları tarafından oy vermekten alıkonuluyor. Önümüzdeki seçimlerde, öncekilerde kullanılan ve birden çok oy verilmesini engelleyen silinmez mürekkep kullanılmayacak.

Başkan Maduro, büyük oranda Hugo Chávez’in karizmasının önayak olduğu refah programlarının geçmek bilmeyen etkisi sayesinde hakikaten destek görmeye devam ediyor. Bununla beraber, anketler onu desteklemeyen çoğu seçmenin Maduro’nun hemen görevi terk etmesini istediğini öne sürüyor.

Çoğu Venezuelalı korkudan veya ihtiyaçtan dolayı yetkililere oy verecekmiş gibi görünüyor. Bu işlerini kaybetme korkusu yaşayan hükümet çalışanlarına ek olarak gıda bağışı ve diğer yardımlara tabi milyonlarca insanın da içinde yer aldığı bir topluluk.

Hükümet seçmenlerin yanlarında seçim merkezlerinin dışında egemen parti tarafından işletilen özel kabinlerde taranacak olan “anavatan kartı”(carnet de la patria) taşımalarını istiyor. Kart’ın QR kodu her bireyin aldığı sosyal yardıma dair kişisel detayları taşıyor. Bu -kapalı bir şekilde ya da açıkça- hükümetin istediğini yapmadıkları durumda bu yardımların kesilmesi korkusunu barındırıyor.

Anket sonuçlarına göre, Venezuelalı ailelerin neredeyse yarısı düzenli bir şekilde gıda yardımı alıyor, ve seçmenlerin onda altısı oylarının gizli olduğunu düşünmüyor.

Kripto Para

Derin bir ekonomik ve sosyal krizin nasıl çözüleceğine dair Maduro’nun bir planı yok.

Son olarak hükümet, ülkenin en büyük özel bankasını (Banesco) “geçici bir süreliğine” devraldı ve kalan tek otomobil aküsü üreticisi özel bir şirketi fiyatlarda aşırı bir indirime zorladı.

Maduro, kritik düzeydeki kağıt para yoksunluğu ve ABD finansal yaptırımları gibi problemlerin çözümü olarak Venezuela para birimini (bolívar) Petro ünvanlı kripto para ile değiştirmeyi öneriyor.

Sivil-ordu ittifakı Sallantıda Olabilir

Kriz öyle derin ki egemen sivil-ordu ittifakında bir sürtüşme veya daha büyük ölçekte toplumsal bir çöküş yaratabilir.

Venezuelanın son derece bağımlı olduğu petrol ihracatı, üretimdeki azalmadan ve alacaklılar açık denizde petrol tankerlerine el koyabilir korkusundan dolayı hızlı bir düşüşte. Görünen o ki hükümet Venezuella’nın ekonomik kriziyle baş etme konusunda aciz veya isteksiz kalmaya devam ederse bu durum daha ileri seviyede-imkan dahilinde sivil ve ordu güç odaklarının da içinde- bir istikrarsızlığa yol açabilir.

Geçtiğimiz aylarda gerçekleşen düzinelerce ordu mensubunun tutuklanması şimdiye kadar Chavista (Chavezci) olanlar içinden sivil ya da ordu mensubu Maduro’ya ciddi anlamda meydan okuyabilecek lider çıkmamış olsa da ordudaki memnuniyetsizliği gözler önüne seriyor.

---

Yazının orjinal linkine ulaşmak için tıklayınız.

#Venezuela #latinamerika #seçimler #Şaibeliseçimler