Kolombiya’ya Hakkında 3 Soru: Camilo Sanchez Anlatıyor

Haziran ayında Hafıza Merkezi’nin geçen sene başlattığı, bu yıl da ikincisini düzenlediği geçiş dönemi adaleti ve geçmişle yüzleşme üzerine Ortadoğu ve Balkanlardan sivil toplum kuruluşları çalışanlarına yönelik gerçekleştirilen bir haftalık eğitim programı için İstanbul’da bulunan, Kolombiya’daki Hukuk, Adalet ve Toplum Çalışmaları Merkezi araştırma koordinatörü Nelson Camilo Sánchez ile görüştük.

7 ana başlıkta Latin Amerika’nın en uzun süren çatışması hakkındaki sorularımızı yönelttik.

1) Kolombiya’nın 60 yılı aşkın sürecek olan çatışması nasıl başladı?

Biz birbirimizi nasıl öldürmeye başladık… Bununla ilgili bir çok ateşli tartışmalarımız oluyor. Bazı tarih profesörleri bağımsızlıktan beri çatışma halinde olduğumuzu söylüyor. Bence 19. yüzyılda Kolombiya'nın bağımsız bir devlet olmasından itibaren savaşmıyoruz. Sayılara ve olaylara baktığımızda 1910-1940 yılları göreceli olarak çok barışçıl.

Asıl çatışma 1950'lerde 2 partinin arasındaki rekabet ile başlıyor. Liberal ve Muhafazakar olarak ikiye ayrılan grupların çatışması, merkezden kırsallara yayılıyor ve ciddi ölüm ve yerinden etme vakaları gerçekleşiyor.

Bu karşıtlığı durdurmak için bir anayasa teklifi gerçekleştiriyorlar. Bu teklife göre bir dönem muhafazakar diğer dönem de liberal partiden bir başkanın seçileceğine karar veriliyor. Bu sistem, iki grubun arasındaki çatışmayı sona erdirse de, diğer tüm partileri dışlıyor. Böylece 60'larda bir çok grup hükümet ile savaşmaya başlıyor.

Devlete karşı savaşmaya başlayan gruplar çoğunlukla köylülerden oluşuyor ve onlar daha çok sol görüşlüydüler. İki ana fikir etrafında örgütleniyorlardı: gücü ele geçirmek ve toprak reformu gerçekleştirmek. Latin Amerika’nın neredeyse tüm ülkeleri toprak reformunu iyi kötü gerçekleştirmiş, Kolombiya'da ise eşitsizlik sürmüştü.

Bu eşitsizliğin ve siyasi dışlamanın çatışmanın ana nedenleri olduğunu söyleyebiliriz.

Venezuella’nın tarihi olarak çatışmada bir etkisi yoktu, bu bir iç çatışma olarak başladı. Bir Kolombiya savaşıydı bu, seneler içinde dağıldı. Venezuella çatışma sürecinde hem gerillalara güvenli bölge sağladı hem de maddi destekte bulundu. Fakat bu çatışmanın doğmasında bir etkisi yok. Hatta, Chavez hükümeti gerillaya uzanıp barış sürecine dahil olması için önemli adımlar attı.

2) Ülkenin coğrafyası çatışmaya nasıl bir boyut katıyor?

(Harita Amerika kıtasında İnsan Hakları Savunma Grubu Wola'nın internet sitesinden alınmıştır. Harita, 2012 yılında, gerilla gruplarının ve paramiliterlerin ülkede nasıl kümelendiğini gösteriyor. Wola, İngilizce ve İspanyolca üzerine kapsamlı kaynaklara sahip.)

Kolombiya’nın tam ortasında dağlar var. Devlet orayı kontrol ediyor. Bogota'da başkent olarak, tam o dağların ortasında. Bogota ve çevresi kısmen daha düzenli, diğer bölgelerde ise orada güç sahipleri konuşuyor. Yani evet, coğrafyanın gerillaların örgütlenmesinde önemli bir payı var, Kolombiya aynı zamanda büyük bir ülke, bu da katkıda bulunuyor.

Coğrafi olarak Güneyde FARC hakim, fakat tek bir yerde değiller. Örgüt, Magdelena Nehri'nin Kuzeyinde doğdu, zaman içinde Güneyinde kümelendi. Bugün ülkenin geneline yayılmış durumdalar.

ELN ise daha çok Venezuella sınırında. Diğer gruplar (ismini saymadığımız gruplar da var) coğrafi olarak dağılmış durumdalar, sayıları küçük.

Bu arada altını çizmemiz gereken bir nokta ise 90'lara kadar şehir gerillalarının var olması. Bir de paramiliterler var, onlar da ülkenin geneline yayılmış durumda, bazıları da devlet tarafından belli bölgelere yollandılar. Büyük şirketler tarafından fonlandılar. Devlet, denetim sağlayamadığı yere paramiliterleri yolladı.

Sonra başına bela oldu.

3) Toplamda 7 barış süreci gerçekleşti? Önceki anlaşmalar neden başarısız oldu ?

O kadar çok süreç oldu ki ben numaralandırmakta zorlanıyorum. Birinci barış süreci 80 ve 90larda M-19[1] ile gerçekleşti. Bu süreç 1991 anayasa değişikliğine neden oldu. 1991’de 10 grup barış için bir araya geldi.

1980 ve 1990 arasında Kolombiya’da 3 başkan vardı. Belisario Betancur Cuartas, César Gaviria ve Ernesto Samper. Betancur muhafazakar, Gaviria ve Samper liberal partidendi. Başkanların yeni adımlar atılması açısından önemli rolleri var.

Ana neden olarak partilerin birbirine güvenmediği bir ortamda var olduğunu söylemek mümkün. Her atılan adım daha güçlü bir geri adımla karşılaştı ve hep şiddet hakim oldu. Son süreçte ise güven tesis edilmesi için bir çok mekanizma var.

Fakat bir daha asla çatışma olmayacağının garantisi yok. Bu birinci barış süreci döngüsü diyebilirim. EPL ve diğer gerillalar siyasi hayata entegre oldular. Bugün en çok saygı duyulan siyaset yorumcularından biri EPL kökenli. EPL’in bir bölümü silahsızlanmayı reddetti. FARC ve ELN ile 80’lerde 2 kez masaya oturuldu. Simon Bolivar Koordisyonu altında birleşip süreci beraber götürmeye çalıştılar.

Almanya’nın desteği ile 1990’larda ELN ile süreç başladı. Anlaşmamalara ‘Cennetin Kapısı’ diyorlardı. Bu aslında bir insani anlaşmaydı. ELN çocukları kaçırmama sözü verdi fakat başarılı olamadı.

FARC ile de 1998 yılında Pastrana hükümeti (Muhafazakar Parti) ile başlayan sürecin başarısızlığı şiddet dalgası ile sonuçlandı. Şehirliler bu dalga sona erdiğinde ‘gerillalar ile asla müzakere edilmez’ diyorlardı. Fakat işin doğrusu ne hükümet barıştan yanaydı ne de gerillalar. Barış süreci savaşa hazırlanmak için bir araçtı. Gerillalar zaman kazanırken hükümet de bu esnada paramiliter güçleri silahlandırdı. Bu, son barış sürecinden önceki en şiddetli dönemdi. 1998’den sonraki on yıl barış sözcüğünün rafa kaldırıldığı karanlık bir zaman dilimiydi.

Santos'tan önceki başkan Uribe seçim kampanyasında ‘FARC ile savaşacağım’ diyerek iktidara geldi. Silahlı çatışma varken ‘adil bir seçimden’ bahsedemeyiz tabi. Fakat seçilen hükümetlere destek vardı, büyük seçim hileleri yoktu. Uribe hükümeti kartelleşme be militerleşme stratejisini başlattı. Bir yandan da paramiliterler ile ayrı bir ‘barış süreci başlattı’.

#kolombiya #dünya