Kolombiya’nın Eski Gerillalarına Kim İş Verir?
- Richard McColl
- Jul 24, 2016
- 5 min read
FARC’ın elli yaşındaki liderinin süresi çoktan doldu. Fakat yakın zamanda ülke için çok daha büyük bir zorluk onları bekliyor: grubun demobilize edilmiş askerleri topluma nasıl entegre edilecek? Onlara kim iş verecek?
Nerede olursa olsun hiçbir yerdeki İnsan Kaynakları Müdürü, yeni bir işçinin ofise gelip, patronunun yüzüne bir hevesle tokat indirmeyeceğinin garantisini veremez. (Gerçek bir hikaye!)
Çatışma çözümü uzmanları arasında dünyanın çeşitli yerlerinde savaş sonrası işyeri ortamlarında yaşanan zorluklarla ilgili pek çok araştırma ve teoriler bulunuyor. Onyıllık bir çatışmadan yeni çıkmış bir toplum için en güncel, en alakalı ve en etkili kitle entegrasyon projesi için, en iyi örnek yine Kolombiya’nın kendisi olabilir.
Herşeyden önce bu olaylar daha önceden de yaşanmıştı. 1980’lerin Narcos Kaos’u sonucu ortaya çıkan ve onyıllar boyunca süren gasp eylemleri, suikastlar, katliamlar, uyuşturucu kaçakçılığı ve kaçırmalar, 2003 ile 2006 yılları arasında kendisinden korkulan sağ kanat paramiliter grup AUC'un demobilize olmasıyla sona ermişti. Toplamda kartellerin kanun tanımazlığından çıkarı olan 30,000 kadar savaşçı, silahtan arındırılarak topluma entegre edilmişti. Ancak savaşçıların işsizlik oranı ısrarla yüksek kalmaya devam etti.
Washington merkezli insan hakları ve ekonomik adalet konularına odaklı bir sivil toplum örgütünde (WOLA) Latin Amerika üzerine uzmanlaşan bölgesel güvenlik politikası kıdemli yetkilisi Adam Isacson'a göre “Kolombiya bu durumdan çıkartılan dersleri hala unutmadı. ”
Ormanlar dışında yaşam
6 Ocak 2016 tarihli bu fotoğrafta FARC’ın 36. Cephesinden 18 yaşındaki asker Gisell Kolombiya Andları’nın kuzeybatısında yer alan Antioquia’daki yeni bir kampa yolculuk ederken görülüyor. Artık hükümet ile gerillalar arasında Küba’da devam eden barış görüşmelerinde sona yaklaşılırken, gerillalar ilk defa ormanda gizlenmenin dışında bir hayatı düşünebiliyor.
Anlaşmanın imzalanmasıyla birlikte bu defa 8,000’den çok FARC savaşçısı iş arama pazarına girebiliyor. Bunun aynı zamanda Kolombiya’nın en hayati ekonomik can damarlarından olan petrol fiyatlarının çökmesine ve Peso şiddetli bir değer kaybına uğramasına neden olacağı düşünülüyor.
Gerillaların sosyal hayata katılımı
Gerillaların çalışkan olmadığı söylenemez; günde 20 mil yürüyüş ve ormanlarda hayatta kalma iş hayatına benzer bir disiplin gerektirir. Ancak bu gerillaların çoğu büyük olasılıkla inşaat işleri ve ağır işlere yerleştirilecekken, Kolombiyalı şirketler halihazırda zaten kendi finansal durumlarından endişe duyacak ve eski savaşçıları (özellikle de eskide gerilla hedefleri olan aynı lokasyonlarda çalışmaya başlarlarsa) işe almayı kabul ederlerse karşılaşacakları güvenlik, itibar ve ahlaki sorunlar da eklenecektir.
Bu konuyla ilgili Kolombiyalı şirketler arasında tartışma konusu oluşturan iki boyut var: gerillaların sosyal hayata/topluma entegrasyonları ve bu işin yapılmasındaki ekonomik teşvikler (bu riski alacak şirketlere hükümet tarafından bu işin şirkete finansal fayda getireceği iddiasının kanıtlanması).
Tabi ki bu sürecin uzun süreden beri karşısında olanlar, savaşçıların gerçekten silahlarını bırakacaklarından şüphe etmektedirler. Daha önce de barış görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlanmıştı, bu sefer ne garanti edecekti? Örnek olarak: Birleşmiş Milletler Sierra Leone anlaşmasıyla 2004’te 70,000 kadar savaşçı silahsızlandırılmıştı ancak aynı zamanda bunlardan 2,000’i komşu ülkeler Liberya ve Fildişi Sahili’nde yeniden savaşçı olarak kiralanmıştı. Günümüzde çatışamaların az sayıda savaşçıyla başladığı göz önünde bulundurulduğunda, küçük başarısızlıkların bile büyük sonuçları olabilir.
Silahlı kuvvetler kaygılı
Bu nedenle şimdilerde güvenlik danışmanı olarak çalışan Kolombiyalı eski bir albay, (isim vermemeyi tercih etmiştir) gerilla gruplarının barış anlaşması koşullarına göre silahlarını arkadaş, komşu hükümetlere teslim edip, sonra kendi geleneksel müstahkem mevkilerinde yeniden gruplanmalarından korkmaktadır.
“Bu yolla bu bölgeler üzerindeki nüfuzlarını devam ettirebilirler, kendi kazançlarını garantilemek için koka ekimine devam ederler ve herşey planlandığı gibi gitmezse tekrar silahlanabilirler.” diyerek silahlı kuvvetler mensupları arasındaki genel kaygıya dikkat çeker. Bu, uluslararası şirketlerin Kolombiya’ya yatırım yapmada kaygı duymaları için tek başına geçerli bir neden.
Öte yandan bazıları da barış görüşmeleri hakkında oldukça iyimser olmaya devam ediyor. Ocak ayında Kanadalı gayrimenkul ve altyapı firması olan Brookfield 2 milyar dolara Isagen Güç Üreticisi’ndeki hükümetin çoğunluk hisselerini satın aldı. Narino, Antioquia ve Tolima gibi FARC alanlarına yakın yerlerdeki hidroelektrik projelerine yatırım yapan Brookfield firmasının şüphesiz bu sorunlu coğrafyadaki yeni gelişmeler karşısında iyimser bir tavır içerisinde olduğu açık.
Eski paramiliter güçlerin kalıntıları olan suç çeteleri “bandas criminales” diğer adıyla “Bacrim” ile dolu bir bölgelere çalışmaya gelecek olan yabancıların buralarda nasıl idare edeceği pek bilinmemekte. Mart ayının sonlarında Urabenos (Usaga Klanı olarak da bilinir) Kolombiya’nın kuzeyindeki en az beş bölgede silahlı grev ilan ederek tüm taşımacılık firmalarının işi bırakmasını ve tüm vatandaşların evden çıkmamasını duyurmuştu. 24 saat boyunca Antioquia, Choco, Cordoba, Cesar ve Bolivar Departmanları (Kolombiya’da il/eyalet için kullanılan terim) durma noktasına gelirken Urabenos’un gizli otoritesinin kapsamı gözler önüne serilmiştir.
FARC eski savaşçılarının Kolombiya iş gücüne entegre edilmesi durumunda ne olacağı ve onların rakiplerinin buna nasıl tepki vereceği konusunda çelişkili görüşler bulunmaktadır. Eski albayın ifadesiyle, “Eğer eski savaşçıları işe kabul ederlerse şirketler hedef haline gelebilir ve paramiliter gruplarlarla müzakere etmek zorunda kalabilirler.” WOLA yetkilisi Isacson ise, “Eğer bu silahlı grubun kurbanlarından biriyseniz ve hiçbir zaman buna benzer fırsatlarla karşılaşmadıysanız bu durum (eski savaşçılara istihdam olanağı) sizin sinirlerinizi bozacaktır.”
Nihai barış anlaşmasının bu sene imzalanacağı göz önüne alınırsa, Kolombiya Hükümetinin eski savaşçıların iş hayatına entegre edilmesi sürecine yardımcı olacak şirketler için potansiyel menfaatlar sağlaması beklenmektedir. Bogota’daki Tarihi Anı Ulusal Merkezi Hakikat Anlaşmaları Direktörü Alvaro Villarraga Sarmiento, “Şirketler, eski savaşçıların istihdam edilmesi halinde vergi muafiyeti gibi kendilerine fayda sağlayacak yasal tedbirler hakkında şimdiden bilgilendirilmelidirler. Bu insanlar gerekli olan eğitimi ve hazırlığı alacaklardır.” ifadesinde bulunur.
Nihai barış anlaşması için belirlenen 23 Mart son günü geçmiş olmasına rağmen, Başkan Juan Manuel Santos’un FARC Başkomutanı Rodrigo Londono Echeverri ile Havana’da görüşmesinin ardından altı aylık ek süre belirlemiştir. Barış görüşmelerinde Kasım 2012’de başlamasından beri uzun bir yol kat edilmiştir. Tarım reformu, siyasi katılım, adalet ve uyuşturucu kaçakçılığı konularını üzerinde anlaşmaya varılmasıyla Santos, iyimser olmak için haklıdır. (Ayrıca geçen hafta FARC bünyesindeki 170 çocuk askeri serbest bırakacağını duyurmuştur.) WOLA’dan Isacson’a göre henüz yeterli olmamasına rağmen içerisinde süpermarketlerin, bankaların ve hatta ulusal havayolunun bulunduğu Kolombiya şirketleri eski gerillaları istihdam etme niyetlerini duyurmuşlardır.
FARC aleyhinde ELN
Eski FARC mensupları bir rekabetle bile karşılaşabilir. Kolombiya’nın ikinci büyük gerilla grubu olan Ulusal Özgürlük Ordusu – ELN, hükümetle paralel ancak ayrı (FARC’dan bağımsız) barış görüşmeleri başlatma kararı vererek işgücüne muhtemel 1,500 eski savaşçı daha dahil etmektedir. Şirketlerin eski gerillaların işyerlerinde çalışmaya başlamasıyla ilgili tam bir kılavuz bulunmamasa da, hükümet bu iş için hazır ve donanımlı olduğunu göstermeye çalışabilir. Bogota’da faaliyet gösteren Londra merkezli bir Risk Danışmanlığı firması olan Control Risk'in Müdür Yardımcısı Benjamin Hockman'a göre, “ Bu süreç için önceden planlama başlatan ve çatışma sonrası plan oluşturan şirketler hükümete ve kamuoyuna barış sürecini desteklemedeki istekliliklerini gösterecek ve aynı zamanda kendi itibarlarını da arttıracaklardır.”
Hockman, “Kolombiya’daki şu anki durumunda şirketlerin silahsızlandırılmış gerillalara uygun istihdam koşulları sağlamaları ve aynı zamanda eski gerillaların normal vatandaşlardan ayrıcaklı bir konumda tutulmadıklarını da göstermek için bu işi adil bir şekilde yerine getirmeleri zorunludur. İşin aslı kısa ve uzun süreli ticari faydalar için zorlukların çıtasını yükseltmektir. ”der. Pek çok gerilla savaşı süresiz devam ederken, 1964’ten beri devam eden FARC savaşı artık sona yaklaşmaktadır. Gelecekte bazı zorluklar yaşanacak olsa da şimdi yapılacak olan bir anlaşma, ormanda sürdürülen yaşam boyu bir savaşın esas sebeplerinden bazılarına hitap edebilir.
Konu ne olursa olsun, şirketler hükümetin eski savaşçıları topluma yeniden entegre etmek için elinden geleni yaptığı konusunda ısrarcı olmalı. Ayrıca şirketler işin en başında kuralları açıkça koyarak bazı davranışlara kesinlikle izin verilmeyeceğini belirtmeli. Nihai barış anlaşmasının imzalanmasından sonra en zor iş daha yeni başlıyor.
Çatışmanın Tarihi
Kolombiya'da 1960'lı yıllarından itibaren devlet güçleri ve şehirli ve köylü gerillalar arasında asimetrik ve düşük yoğunluklu silahlı çatışma yaşanmaktadır. Savaşan ana gruplar, şehirde şu an silahları bırakıp siyasete katılan M-19 gerillaları, Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) ve Ulusal Kurtuluş Ordusudur (ELN). Kolombiya Ulusal Tarihi Hafıza Merkezi'’nin yaptığı bir çalışmaya göre, 1958 – 2013 tarihleri arasında gerçekleşen çatışmalar nedeniyle çoğu sivil (177,307 sivil; 40,787 savaşçı) 220,000 kişi hayatını kaybetmiş ve 1985 – 2012 yılları arası 5 milyondan fazla sivil zorla evlerini terk etmiştir. Çatışmalar, dünyada en büyük ikinci ülke içinde göç etmek zorunda kalmış insanlar topluluğunu oluşturmuştur.
1982’ye kadar Liberal Parti ve Ayala yönetimine 30 yıldan beri kesintili olarak ülke sıkıyönetim ile yönetilmiştir. 2012'de FARC ile çözüm masasına oturulmuş, 2016 yılında ateşkes anlaşması imzalanmıştır.
Çeviren: Murat Mutluay Begüm Zorlu
Comments