Endonezya katliamı "insanlığa karşı suç" olarak tanımlandı

Lahey’deki “Uluslararası Halk Mahkemesi”, Endonezya 1965 katliamında yaşanılanları “insanlığa karşı suç” olarak tanımlayarak, katliamdan Endonezya hükümetini sorumlu tuttu. Mahkeme ayrıca, ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya’nın insanlığa karşı işlenen bu suçlara farklı derecelerde iştirak ettiğini belirtti.

Güney Afrika Anayasa Mahkemesi eski yargıcı Zak Yacoob’un başkanlığındaki mahkeme heyeti, geçtiğimiz Kasım ayında gerçekleştirilen 4 günlük duruşmalarda 20’den fazla tanığı dinledi. Birçok tanığın güvenlik endişesinden dolayı kimliklerini gizlemek zorunda kaldığı duruşmaların ardından 20 Temmuz 2016’da yayımlanan raporda, 30 Eylül Hareketi'nin başarısızlıkla sonuçlanan darbe girişiminin ardından 1965 yılında Komünist Parti’yle ilişkili olduğu iddiasıyla yaklaşık 500 bin kişinin güvenlik güçlerinin yönlendirilmesiyle öldürülmesiyle ilgili olarak Endonezya devletini insanlığa karşı suç işlemekten sorumlu tuttu. Raporda, infaz edilen kişi sayısının devlet tarafından gizli tutulması nedeniyle gerçek rakamların halen net olmadığı da belirtildi.

Yüzbinlerce infaz, faili meçhul

Endonezya, Avustralya, Hollanda, Kamboçya ve Almanya'da eş zamanlı olarak yayınlanan video bağlantısı üzerinden açıklama yapan Yacoob, "Endonezya devleti, insanlığa karşı işlenen suçlardan, özellikle emir komuta zinciri yoluyla devletin ordusu, aşağıda ayrıntılı biçimde açıklanan insanlık dışı eylemlerden sorumludur ve suçludur" dedi. Açıklamada söz konusu insanlık dışı eylemler, 400 ila 500 bin kişinin acımasızca öldürülmesi, yaklaşık 600 bin kişinin insafsızca hapsedilmesi, çalışma kamplarında köleleştirilmesi, işkence, faili meçhuller, cinsel şiddet, yüz binlerce kişinin vatandaşlıktan çıkarılması olarak sıralandı.

Raporun “Diğer Devletlerin Suça İştirakı” başlığında ise mahkeme heyetine tanıklar tarafından sunulan belgeler ışığında, Endonezya ordusu tarafından anti-komünist tasfiye ve katliamlar amacıyla yürütülen kara propagandanın, ordunun katliama hazırlık içerisinde olduğunu bilmelerine rağmen ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya tarafından yayılıp desteklendiği kaydedildi. Söz konusu belgelerden hareketle, ABD’nin Endonezya ordusuna bu süreçte iki şekilde materyal sağladığı, bunlardan birincisinin hafif silah ve iletişim ekipmanlarının, ikincisinin ise komünist olduğu bilinen kişilere dair isim listesi tedariği olduğu belirtildi. Soruşturmada yer almaları için söz konusu ülkelere davet gönderildiği ancak red cevabının alındığı ifade edilen nihai raporda, ABD, İngiltere ve Avustralya'nın, insanlığa karşı bu suçların işlenmesinde farklı derecelerde suça iştirak ettikleri kaydedildi.

“Özür dileme planımız yok”

Yargıç Yacoob Endonezya hükümetine bu suçları işleyenleri cezalandırması, kurbanların yakınlarından özür dilemesi ve bu kişilere tazminat ödemesi çağrısında bulunurken, Endonezyalı yetkililer sorumluluğu reddetti. Hükümet yetkililerince yapılan açıklamada, güvenlik güçlerinin müdahalesinde ölenlerinin sayısının iddia edildiği kadar yüksek olmadığı savunularak, "Bu olayın diğer ülkelerle ilgisi yok. İddia sahipleri, iddialarını kanıtlamalıdır” denildi. Açıklamayı yapan Endonezya Hukuk, Siyaset ve Güvenlik İşleri Koordinasyon Bakanı Luhut Pandjaitan, 1965 katliamına ilişkin mart ayında "Hükümetin bu konuyla ilgili özür dileme gibi bir planı yok" ifadesini kullanmıştı.

Kararın bağlayıcılığı var mı?

Endonezya'da 1965 olaylarının zanlılarının adalet önüne çıkarılması çabaları çerçevesinde uluslararası destekle yasal bir dayanak olmaksızın geçen kurulan “1965 Uluslararası Halk Mahkemesi”in bulgularının yasal bağlayıcılığı bulunmuyor. Ancak Lahey’de kurulan bu mahkeme, katliamın halen yaşayan tanıklarının dinlenmemiş ve mağdurların da adalet talebinin şimdiye dek yerine getirilmemiş olması nedeniyle büyük önem arz ediyor. Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) ve Yugoslavya UCM gibi ad-hoc mahkemelerin aksine, Birleşmiş Milletler tarafından kurulmamış olan “1965 Uluslararası Halk Mahkemesi”nin mevcudiyeti, Endonezya hükümetince de kabul edilmiyor.

Ne olmuştu?

Endonezya'da 30 Eylül 1965'te bir grup subay ile bazı Endonezya Komünist Partisi üyeleri, 6 generali öldürerek darbe teşebbüsünde bulundu. Girişimin başarısızlığa uğramasının ve olayların birkaç gün içinde bastırılmasının ardından dönemin askeri istihbarattan sorumlu subayı Suharto, darbe yaparak Sukarno yönetimini devirdi. Komünist Parti üyesi ve sempatizanı olduğu iddia edilen en az 500 bin kişi, bu gelişmeleri izleyen 1965 ve 1966 yıllarında güvenlik güçlerinin yönlendirdiği yerel ölüm mangaları tarafından öldürüldü. Ülkedeki muhalif kaynaklara göre ise katliamda gözaltına alınıp bir kısmı kamplarda tutularak çalıştırılan bir kısmı da infaz edilen kişi sayısı 1 milyona yakın.

1965 katliamıyla ilgili Neynik’te yayınlanan "Cellatla Yüzleşme" başlıklı belgesel analizi için tıklayın.

Uluslararası Halk Meclisi tarafından yayımlanan raporun tamamına bu linkten ulaşabilirsiniz. (İngilizce)

#dünya #endonezya